Diagnoza Psychoedukacyjna (PEP-R)

Krok 1:

Obserwacja, czyli widzenie danej sytuacji tak, jak ją widzi kamera wideo. Indyjski filozof Krishnamurti powiedział, że „Najwyższą formą inteligencji jest obserwacja bez wydawania osądu”. W PbP chodzi o to, by nauczyć się widzieć rzeczy takimi jakie one są, nie zaś takimi, na jakie wyglądają. Ocena, interpretacja, analiza słów czy działania człowieka nie służą wzbogaceniu życia, wręcz przeciwnie. Kiedy łączymy obserwację z oceną, jest bardzo prawdopodobne, ze inni usłyszą w naszej wypowiedzi krytykę. Zauważcie fakty – nazwijcie to, co się stało, co wywołało Waszą reakcję. Starajcie się unikać obwiniania czy wyrażania swoich opinii (faktem jest np. to, że kolega z zespołu nie zamknął drzwi na klucz).

OCENA

• Marek zawsze się spóźnia.
• Nie mogę na ciebie liczyć.
• Dlaczego nigdy nie wynosisz śmieci?

FAKT/SPOSTRZEŻENIE

• Marek spóźnił się na nasze spotkania ostatnio 2 razy.
• Nie byłeś na ostatniej wywiadówce Tomka
• W zeszłym tygodniu tylko raz wyniosłeś śmieci.

Krok 2:

W kroku drugim mówimy, co czujemy, kiedy widzimy to czy tamto, słyszymy wypowiadane przez drugiego słowa. Uczucia – nazwijcie swoje uczucia, które towarzyszą tym faktom (np. zirytowało mnie to/ przestraszyłem się/ jestem zdenerwowany).

Krok 3:

Czas na wyrażenie własnych potrzeb, które ukrywają się za nazwanymi uczuciami; czas odpowiedzieć na pytanie: „czego chcę?”. Potrzeby – to najważniejszy punkt. Zastanówcie się, jakie potrzeby stoją za uczuciami (np. potrzeba bezpieczeństwa, współpracy z zespołem, dotrzymywania umów).

Krok 4:

Wyrażenie prośby, czyli sformułowanie konkretnego działania, możliwego do realizacji w określonym czasie i określonej przestrzeni. Zdefiniowanie prośby służy wzbogaceniu życia, mojego lub twojego, nie zaś zobowiązania drugiego do oddania przysługi. O ile pierwsze trzy kroki są niezbędne do nawiązania pełnego porozumienia, o tyle ten czwarty krok nie zawsze musi się pojawić. Czasem wystarczy wypowiedzieć, nazwać to, co czujemy i czego potrzebujemy, aby poczuć ulgę i zrozumienie.

Ważne, żeby potrzeby wszystkich stron biorących udział w konflikcie zostały zauważone i nazwane. Możecie zacząć od nazwania swoich potrzeb (jak w przykładzie wyżej), a następnie poprosić o to pozostałe strony konfliktu, ale równie dobrze możecie odwrócić kolejność i zacząć od zapytania drugiej strony o jej uczucia i potrzeby.

Komunikat skierowany do członka/członkini zespołu mógłby brzmieć tak:
Kiedy dziś rano nie zamknąłeś/-ęłaś drzwi [fakt], zdenerwowałem/-am się [uczucia], bo chciał(a)bym, żebyśmy wszyscy w tym biurze byli bezpieczni i zależy mi na współpracy w tej kwestii [potrzeby bezpieczeństwa i współpracy]. Czy możemy zorganizować spotkanie, na którym zastanowimy się, jak lepiej dbać o bezpieczeństwo biura [strategia]?
LUB
Nie lubię, kiedy skaczesz po kanapie [fakt], bo martwię się, że spadniesz [potrzeba spokoju o drugą osobę]. Poskacz proszę po materacu [strategia].

Przykłady

„Kiedy wyrywasz Zosi zabawkę [fakt], złoszczę się [uczucia], bo chcę żeby każdy miał taki sam dostęp do wszystkich zabawek [potrzeba równych szans]. Czy możemy się umówić, że następnym razem kiedy będziesz chciał się bawić czyjąś zabawką, zapytasz go czy możecie bawić się wspólnie? [strategia]” – zamiast „jesteś niegrzeczny, nie wolno wyrywać zabawek.”

„Kiedy biegasz po sali i popychasz inne dzieci [fakt], niepokoję się [uczucia], bo zależy mi żebyśmy wszyscy czuli się bezpiecznie [potrzeba bezpieczeństwa]. Czy możemy ustalić zasadę, że nie biegamy po tej sali [strategia]? Biegać będziemy na placu zabaw.” – zamiast „nie wolno biegać, idź do kąta”.

Ważne:

• zaspokajanie potrzeb poprzez współpracę jest korzystniejsze dla wszystkich niż poprzez rywalizację
• wszystkie formy przemocy są tragiczną wyrazem naszych niezaspokojonych potrzeb
• wszystkie nasze działania są próbą zaspokojenia naszych potrzeb
• jeśli robimy coś dla innych z własnego wyboru to sprawia nam to ogromną radość